Tuesday, March 15, 2011

Гэсэр тєрєв.

Гэртээ  ирсэн хойно Амаржилын  хэвлэл нь  ихдэж  босож  сууж  үл  чадах болов.  Арван  тавны єдєр  єглєєгүүр  євгєн урхиа  авч  малаа  тууж  одохоор  гарахад  нь Амаржил  хэлэв: “Чи юу гэж  явнам? Миний  хэвэлд хүн хэлэлцэх  мэт  гингнэнэ. Би ганцаараа  айж  үхнэм. Ганц  энэ  єдєр миний  дэргэд  суу чи. ” гэхэд  Сэнлон  євгєн хэлэв: “Чиний  дэргэд би сууя  гэхэд  огтоно  хэн алах  вэ ? Хоёр гурван малыг  минь хэн  үзнэм? Оготно  эс албал  бид  хоёр  амиа  юугаар тэжээнэм?” гэж  эс болж явав.  Євгєн  явж  огтоно  урхидан , далан  огтоно  алж  ирэв.  Гэртээ үүрч  ирэв.  Євгєн “Язгуураас  энэ  єдєр илүү алав би” гэж євгєн  гэртээ  баярлаж “Эртний  минь ерєєл  буй за” гэж баярлаж  суув . Оготноо гэртээ  тавиад  очив.
Бас үдийн  хойно үдшийн  урьд эхийн хэвлийн  дотор  хєвгүүн нь  дуулан тавив: “овоо  Дүнжин  гарво нэртэй,  молор эрдэнэ биетэй, дун  цагаан шүдтэй , гарди шувуун  тэргүүтэй, алтан  шор хонгорцог үстэй,  үсний минь үзүүрт  уд  модны цэцэг дэлгэрсэн  мэт, би тєрєх буй . Би тєрвєл дэд тэнгэр нарыг  эзлэгч  би болох буй” гэв. Бас нэг дуулав: “Аръяа Авалоки нэртэй, дэлгэрэнгүй  цагаан  гэрэлтэй , улаан  хонгор  царайтай , дээд  бие минь  хүний  бие  мэт, доод  бие минь  лусын  хаад могойн  бие  мэт  би тєрєх  буй .  Би  тєрвєл  доод  лусын  хадыг  эзлэгч  би болох  буй ” гэв. Бас нэг дуулав: “Жамцо Дари Оддам нэртэй,  маш  цагаан  єнгєтэй,  єнгє гэрэл  арван зүгт  дэлгэрсэн  би тєрєх  буй .  Би тєрвєл  арван  зүгийн  дагинасыг эзлэгч  би болох  буй”гэв.
 Бас нэг  нь дуулав: “Гэсэр Сэрво Дондув нэртэй  , дээд   биенд минь  арван зүгийн бурхан тєгссєн, дунд  биенд  минь дєрвєн их тэнгэр  буй .  Би  тєрвєл энэ замбуулингийн  эзэн арван  зүгийн  ачит Гэсэр  мэргэн  хаан болох  би”  гэж дуулав. Эх нь “Эвий эвий, эвий  эвий,  намайг  ертєнцийн  хүч  эс хэрэглэж , гурван голын  бэлчээрт хєєж  орхисон .  Над  юуны  бурхан  тєрж  над  баригднам аж .  Над  чєтгєрийн  хувилгаан  хєвгүүн  тєрж  баригднам зээ .  Муу  эцэг   тань Сэнлон  євгєн  єлгий  хийхээс  түүний  амийг  тэжээх  хүн үгүй .  Таныг  би  єлгийдэж  тэжээхээс  үүрийн чинээ хар Цачирт  минь  амь  тэжээх  хүн  үгүй : Одоо  би таныг  єлгийдєе” гэж гичгинэ  ухах  есєн  алд тємєр  гадсаар  дєрвєн  эрвэй (алд) гуу тус тусд нь  ухаж  тавив.  Чингэтэл  Овоо Дүнжин гарво “Эжий надад зай тавь” гээд оройгоос  гарч  унав. Єнгє  чимэг нь  адвиш  сайхан гуа  ажээ. Мєлхєж татаж  эхдээ үл  гүйцэгдэж  явна. Эх  нь хєєн  гүйцэн ядаж  явтал  дээр тэнгэр  нараас  молор  эрдэнэ  заанд  эмээл  хазаар  тохож , цан хэнгэрэг  дэлдэж , сан хүж  шатааж , молор  эрдэнэ  заанд  цан хэнгэрэг  дэлдэж  байж  унуулаад  аван  одов тэнгэр.  Эх нь : “Эвий минь, үнэн   бурхна  байсан  байна”  гэж  уйлав.
Уйлтал: “Єхий (эгч) минь, над зай  тавь” гэв.  Эх нь  баруун  гараа  єргєж  оройгоо  дарав. Дартал  баруун  суганаас  нь унав Бас  мєлхєж  татаж  эс  гүйцэгдэв.   Доорхи  их далайгаас  Лусын  хаан  урьд ёсоор  молор  эрдэнэ  заан арсланд  мєн эмээл  хазаар тохож , цан хэнгэрэг , хүж  шатааж  лусын  хаанд  аван одов.  Их далайд  авч одов.
Бас нэг нь : “Єхий минь , над зай  тавь” гэв. Эх нь  хоёр  сугаа хавчиж хоёр гараараа оройгоо  дарж  байтал  хүйснээс  нь  унав . Урьд  хоёроос  єнгє  чимэг нь  үлэмж  сайхан гуа  байв.  Бас эхдээ үл  гүйцэгдэж  явнам. Эх нь хєєж  явтал  арван  зүгийн  дагинас  хєх  хирс  заанд  эмээл  хазаар  тохож, сан  хүж тавьж цан хэнгэрэг  дэлдэж  ирж, арван  зүгийн  дагинас  авч гарав. “Эвий эвий, эвий эвий гуу ухаж тавилаа? Одоо  ядаж  нэгийг  нь ч  таньж  золгож  тэвэрч  озож  хагацах нь  эвий  минь  эвий  яалаа ” гэж  уйлав.
Уйлтал нь  бас нэг  Гэсэр Сэрво Дондув : “Эжий минь  би аль мєрєєр гарах вэ?” Эх нь : “Авай  минь  ёстой  мєрєєр  тєр” гэж  дуудав.  Ёстой мєрєєр  тєрєв.  Баруун нүдээ  хялайж , зүүн  нүдээ харж  баруун гараа  далайж , зүүн гараа  атгаж , баруун хєлєє  дээш єргєж, зүүн хєлєє  жийж, дєчин  таван  дун цагаан  шүдээ  зуусаар  тєрєв, Эх нь “эвий эвий, яая би? Урьд  үзэгдэвч  гурвуул минь  булт  бурхадын  хувилгаан тєрж  над  эс баригдав.  За   нүгэлт  хєвгүүн  чєтгєрийн  хувилгаан  тєрж  над баригдав.  Авай минь , чиний  хүйг  юугаар  огтолном би?” гэж  дэрэн дотроос хянгарыг  авч  хүйгий  нь  хєрєєдєв.  Тэр  хянгар хүйгий нь  эс даав. “Эжий минь, энэ  хянгар  чинь  миний хүйг  үл даана. Гэрийн  ємнє  их далйн  дорх  ирмэгт хар  чулууг  авч  огтол ” гэв. “Огтлохдоо  ерєєл  ерєє . Авай  минь , чулуунаас бат  амьтай болтугай гэж  огтол.  Хүйг  минь  цагаан євсєєр  боо.  Авай   минь , эзэлсэн улс  чинь  цагаан євснєєс  олон  болтугай  гэж боо” гэв.
Эх нь хормойдоо  цуглан хүүхдээ  аван гүйв.  Их далай  дорхи  ирмэгт  хар  чулууг  авч  огтлов.  Огтлохдоо  мєн  урьд  үгээр  огтлов. Хүйг нь  цагаан  євсєєр боов.  Боохдоо  мєн  урьд  үгээр  ерєєв. Гэсэрийг  үзэгдэхэд баахан  хүйтэн  бороо  орсон ажээ .  Эх нь  гэсэрийн хүйг  огтлох  гээд чигчий  хуруугаа  хєлдєєв.  Энэ,  нїгэлт , энэ  чивэлт хүүхдийн  хүйг  огтлох гэж  яваад  чигчий  хуруугаа  хєлдєєв би  гэж  уйлав. “эжий  минь бүү хараа,  бүү уйл Энэ  хуруугаараа  их далайд дүр, ямар  болох нь вэ?” гэв.  Эх нь хүүхдийн үгээр  их далайд  дүрэв. Хуруу нь урьдах мэт сайхан болов. Эх нь хүүхдээ авч  очив. “Авай чамайг юунд єлгийднєм?” “Энэ  гуунд єлгийдєе” гэж  єргєв. Хүүхэд эхээс  алдуулан  унав. Бас эх нь єрєв. Хүүхэд  эхээс  луулан  унаад  ноцолдон байж  үг хэлэв:  “ Эжий минь, Баруун  нүдээ хялаасан минь   элээ  шуламсыг  тас хялайсан миньбилээ . зүүн  нүдээ харсан минь энэ заяа, тэр  заяа  хоёрыг тэгш харсан минь билээ . Баруун гараа  далайсан минь  эсэргүйцэгч  бүгдийг  тас далайсан минь билээ. зүүн гараа атгасан минь  хамаг  бүгдийг  эзлэн барих  минь билээ . Баруун хєлєє дээш єргєсєн минь  шашныг  мандуулх минь  билээ . Зүүн  хєлєє   жийсэн  минь тэр тэрс  буруу  номтныг  доройтуулан  гишгисэн минь билээ .  Дєчин  тван  дун  цагаан  шүдээ зуусар  тєрсєн  минь догшин  шуламсын   сүрийг тас  залгисан минь  буюу” шээж  үг  хэлэв. Эх нь : “эвий эвий,  эвий эвий , хүүхэд тєрвєл нэргүй  хоёр хуруугаар хамраа  бєглєж  тєрнєм билээ .Нүдээ аньсаар , шүдээ  зуусаар  тєрєм билээ .  Энэ  яасан  хортой хэлтэй  хүүхэд тєрж  хэрэлдсээр , барилдсаар  тєрлєє” гэж хэрэлдэж  байв.
Хэрэлдэж байтал Сэнлон  ирэв. Нэгэн  үе  эм хүний  дуу  гарна, нэгэн үе  барын  дуу мэт гарна. Сэнлон  євгєн  малаа тууж , рван  огтоно  үүрч, нэг гартаа  есєн  салаат  тємєр үхрийг хєсрєєс  олж  ячирж  ирэв. “Энэ юув?” гэв.  Амаржил хэлэв: “Ад муу хувхай  хөлтгєр хишиг гүй хөлтгєр! Чамайг  би энэ єдєр миний дэргэд суу  гэж   эс хэллүү би? үүний  урьд  гурван  хүүхэд  хаагуур  минь  гарцгаав . Булт  бурхадын  хувилгаан  тєрж тэнгэр  гарах нь  тэнгэрт  гарав, Лусын хадад орох нь  оров.  Дагинаст гарах нь  дагинаст гарав.  Дээд тэнгэр  гэж,  доод  лусын  хаад  гэж,  арван  зүгийн  дагинас  гэж хэн  мэдлээ .  Тэд  бүгдийн тоогч  мэдсэнгүй  алдав.  Ав одоо  муу хөлтєгрийг , Чєтгєрийн хувилгаан хүүхэд тєрж  намайг  барьж  идье гэж  ингэж байна” гэв. Євгєн хэлэв. “Эвий, чи чєтгєрийн  хувилгааныг яаж мэдэв? Дэмий  тааж  мэдэх  бид бурхад буюу? Єєрийн  үрсийг  яаж  алнам? Тэжээж  үзье. Энэ  єдєр би наян  оготно алав. Энэ муу  хоёр гурван  мал  минь булт  боостов. ” (Хээлтэй  болов) . хэвэл нь газраас  улам  үргэлжилж  явна.  Язгуур гэрийн маань  дэргэд  оготно үгүй  билээ .  Годил харвах газарт  оготно  иржээ . Энэ єдєр  хамаг газар  цас  орсон бєгєєд  манай энэ  муу гэрийн  гадна  годил харвх газар  цас орсонгүй .  Есєн салаат  тємєр  урхи  үүнийг  годил харвах  газраас  олов би.  Энэ  би?  Тєрснєєс  ийм  юм  эс үзлээ  би.  Энэ  тор буюу,  урхи буюу? Энэ  олж авчирсан юм минь энэ” гэв. Эх нь: “Чамайг яаж  алах  вэ? Тэжээж үзье” гэв.
 

No comments:

Post a Comment