Элэгний євчний шалтгаан олон янз боловч олонтаа тохиолддог нь нь А, В, С вирусийн гаралтай байдаг. Сvvлийн vеийн анагаах ухааны техник технологи хєгжихийн хэрээр энэ вирусуудын тєрєл улам олон янз болж байна.
Дээрх элэгний євчин vvсгэгч вирусууд нь элгийг vрэвсvvлж, гэмтээж, элэгний хєнгєн vрэвсэлээс архаг идэвхит хэлбэр - элэгний сорвижилт - цирроз, элэгний хорт хавдар vvсгэн улмаар vхэлд хvргэдэг онц аюултай хvнд євчнvvдийг vvсгэдэг. Ихэнх хvмvvс элэгний євчин гэх ерєнхий ойлголтоор энэ євчнvvдийг мэддэг бол энэ А, В, С, Н ... гэгч вирусууд нь ямар учиртайг тэр бvр анхаардаггvй л болов уу. Гэтэл энэ вирусуудээр vvсгэгдсэн элэгний євчнvvд нь тусдаа тусдаа бие даасан хэлбэрvvд бєгєєд халдварлах арга зам, эмчлэх арга барил, урьдчилан сэргийлэх нь ч єєр єєр болой.
ЭЛЭГНИЙ VРЭВСЭЛ VVСГЭГЧ "А" ВИРУС
А хэлбэрийн элэгний vрэвсэлээр євдсєн хvний ялгадсаар бохирдсон зvйлээр дамжин хvрэлцэх замаар халдварлана. Уг хvний хэрэглэж байсан бvх зvйлээр дамжин халдвар тарах боломжтой. Гол халдварлах зам нь уг євчтэй хvний ялгадсаар бохирдсон ус хэрэглэх, жимс, хvнсний ногоо мэт дутуу болгож иддэг хvнсний бvтээгдэхvvнvvдийг дутуу угааж, цэвэрлэж идсэнээс болж олонхи хvнд эпидеми маягаар халдварлах боломжтой. Ариун цэврийн нєхцєл харьцангуй дорой бохир, усан хангамж муутай газруудад энэ євчин хурдан халдварлана. Улс орны хєгжлийн тvвшин, хvн амын эрvvл мэнд, соёлжилтын тvвшингээс шууд хамааралтай євчин. Энэ хэлбэрийн элэгний vрэвсэлээс сэргийлэх арга замууд:
1. Жорлон бие засах газар орсны дараа гараа сайн угааж занших.
2. Ариун цэврийн хэрэгслvvд сольсны дараа гараа тогтмол сайн угаах
3. Жимс, хvнсний ногоог цэвэр усаар сайтар угааж цэвэрлэн хэрэглэх.
3. Эрчvvд хоорондоо секс хийхгvй байх.
ЭЛЭГНИЙ VРЭВСЭЛ VVСГЭГЧ "С" ВИРУС
С хэлбэрийн вирусээр vvсгэгдсэн элэгний vрэвсэл нь цус юvлэх, эрхтэн шилжvvлэн суулгах vед, мєн бохирдсон зvv, тариураар дамжин/хар тамхичид голдуу євчилдєг/ халдварладаг. Манай оронд тариа тарих явдал єргєн тул тариураар дамжин энэ євчин халдварласан нь их байдгыг ард тvмэнд "шиприцийн шар" гэж нэршсэн байдаг.
Судлаачид "С" хэлбэрийн элэгний vрэвсэлийг бэлгийн замаар халдварладгийг vгvйсгэдэггvй боловч энэ замын халдварлалт маш бага байдаг байна. Хэрэв та "С" вирусээр євдсєн элэгний євчтэй хэн нэгнийг мэддэг бол тvvнээс халдвар авах вий гэж айлтгvй бєгєєд тvvний хэрэглэдэг шvдний сойз, хумсны хэрэгсэл зэрэг цус хvрэлцэж болох зvйлvvдийг хэрэглэхгvй байхад л хангалттай. Vнсэлцэх, найтаах, ханиах, тэврэх гэх мэт хvрэлцэх замаар халдварлахгvй. Гэвч хор уршгийн хувьд євчилсєн хvнд 5-20 жил євчний явц vргэлжилдэг.
ЭЛЭГНИЙ VРЭВСЭЛ VVСГЭГЧ "В" ВИРУС
Энэ вирус мєн л элгийг хvндээр гэмтээх сорвижуулж, хорт хавдар, vхэлд хvргэдэг мєн аюултай вирус.
Энэ тєрлийн вирусээр vvсгэгдсэн элэгний vрэвсэл нь мєн хvний цусаар дамжин цус юvлэх, эрхтэн шилжvvлэх vед халдварлахаас гадна хvнээс ялгарч буй шингэнvvд vрийн шингэн, vтрээний ялгадсаар дамжин халдварладаг. Vvгээрээ халдварлаж буй зам нь дархлалын олдмолын хам шинж/ДОХ/ євчинтэй адил, гэвч ДОХ-оос 100 дахин илvv халдварламтгай, бэлгийн замын халдварт євчинд тооцогддог. Vvгээрээ ДОХ-той адил аюулт євчин юм. Халдвар авсан хvмvvсийн нэлээд хэсэг нь халдвар авсанаа мэдэхгvй явдаг.
АНУ-д "В" вирусээр халдварлагдсан хvмvvсийн 30 хувьд нь энэ євчний шинж тэмдэггvй, вирусын халдвар авсанаа мэдэхгvй тээж явдаг гэсэн хэвлэлийн мэдээ байдаг.
"В" ВИРУСЭЭР ХАЛДВАРЛАСНЫ ДАРАА БИЕД ЯМАР єєРЧЛєЛТ ГАРАХ ВЭ?
Ихэнх насанд хvрэгсэдэд /95 хувиас доошгvй/ євчний шинж тэмдэг тодорхой хугацаагаар 14 хоногоос хэдэн сар хvртэл илэрнэ. євчний шинж тэмдэг бvрэн илэрсэний дараа уг євчний эсрэг дархлал тогтдог. Энэ нь уг євчний халдварыг дахин авахгvй гэсэн vг. Цусны шинжилгээгээр уг дархлал тогтсоныг мэдэж болох бєгєєд энэ нь уг элэгний vрэвслийн идэвхжлийг илэрхийлдэггvй. Ихэнхдээ элдэгний В вирусийн халдвар авч євчилсєний дараа жижиг шинж тэмдгvvд арилдаг. Хэдийгээр vндсэн хурц євчилсєний шинжvvд арилах боловч уг євчнийг тараагч, хадгалагч болдог. Зарим хvмvvс цааш элэгний архаг vрэвсэлтэй болж даамжирна. Элэгний архаг vрэвсэл нь элэгний эд эсийг гэмтээж, сорвижуулж, цирроз болгох гол тvлхvvр болно. Ингэснээр элэгний эрvvл эд эс холбогч эдээр солигдож, цаашид элэгний vйл ажиллагаа хэвийн явагдахад хvндрэлтэй болдог.Євчний явц 10-25 жил vргэлжилнэ. Хэрэв та элэгний В вирус тээгч бол цусны, плазмын эрхтэний болон спермийн донор болж чадахгvй. Эмчид очихдоо шvдний эмчид, сексийн хамтрагчдаа В вирусийг тээдгээ хэлэх ёстой. Эс тэгвэл энэ євчнийг санаатайгаар тараасантай адил болно.
"В" ВИРУСЫН ХЭЛБЭРИЙН ЭЛЭГНИЙ VРЭВСЭЛИЙН ТАРХАЛТ
Жилд 73,000 америк хvн В элэгний вирусын халдвар авч євчилдєг ба энэ нь ДОХ-ын халдвараас 2 дахин єндєр vзvvлэлт. Гэвч 1980 онд 260,000 хvн В элэгний вирусын халдвар авч байсантай харьцуулахад энэ євчний євчлєл, халдвар харьцангуй буурч байгаа. Энэ нь HBV буюу В вирусын эсрэг вакцин гарсантай холбоотой юм. Одоо АНУ-д 1,25 сая хvн энэ євчний вирус тээж явдаг байна. Дэлхийн эрvvл мэндийн байгууллагын мэдээгээр дэлхий дээр 350 саяаас доошгvй хvн энэ євчний вирусыг хадгалж, тээж явдаг ба vvний 75 хувь нь Азид, Тєв Азид, хєгжил буурай орнуудад байдаг гэсэн мэдээлэл байна.
єВЧИЛСєНєє ЯАЖ МЭДЭХ ВЭ?
Хурц vрэвсэлийн vед илрэх шинж тэмдэг.
1. Арьс болон нvдний цагаан хэсэг шарлах буюу шээс хvрэн, бараан хар цай мэт болно.
2. єтгєн - цайвар єнгєтэй болно.
3. Шалтгаангvйгээр эцэж, сульдана.
4. Хоолны дур арилж, дотор муухай оргин бєєлжинє.
5. Хэвлийгээр євдєнє.
Халдвар авсанаас 1-6 сарын дараа энэ шинжvvд илрэх ба зарим хvнд огт шинжvvд илрэхгvй ч байх явдал бий. Хурц vе єнгєрсєний дараа ихэнх хvмvvст эдгэрсэн мэт бие хєнгєрч хэвийн болох ба зарим хvмvvст элэгний архаг хэлбэрт vрэвсэл vргэлжлэн явагддаг. Ихэнх хvмvvст амархан ядарч сульддаг шинжvvд vлдэж хоцордог.
ЯАЖ ОНШЛОХ ВЭ?
Цусанд шинжилгээ хийн В вирусийг илрvvлсэнээр оношлоно. Хэрэв архаг идэвхтэй хэлбэрт шилжсэн бол элэгний биопси/элэгний эдээс маш жижиг хэсгийг мэс заслын аргаар таслан авч/ авч элэг хир зэрэг гэмтэлтэй байгааг тогтооно.
ЯАЖ ЭМЧЛЭХ ВЭ?
Хэрэв та уг євчнєєр євдєєгvй, халдвар аваагvй бол уг євчнєєс урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай нєхцєл бvрдсэн бол эмчид очиж хvсэлтээ тавихад эмч таныг 3 удаагийн НВV -ийн вакцин хийхийг зєвлєх ба ингэснээр танд уг євчний эсрэг дархлал тогтоно гэсэн vг. Хэрэв энэ євчнєєр євдсєн бол эмч таныг тусгай хоолны дэглэм сахих зєвлєгєє єгєх ба аль болох зєв хооллох нь таны євчний даамжралыг хэвийн хэмжээнд барьж байхад ихээхэн туслах болно.
Мєн элгээ илvv их асрамжлах, гадна нєлєєнєєс хамгаалах хэрэгтэй. Архи дарс уухыг бvрмєсєн зогсоох ёстой. Tylenol буюу парацитомол эмийг хэрэглэх хэрэггvй. Энэ эм элгийг хvнд гэмтээдгийг судлаачид тогтоосон байна. Ямар нэг эм хэрэглэхийн ємнє эмчээс тэр эмийг элгэнд яаж нєлєєлєх тухай асууж хэрэлгэнэ. Хэрэв таны элэгний vрэвсэл 6 сараас дээш хугацаанд элэгний vрэвсэлийн архаг идэвхтэй хэлбэртэй байгаа бол эмч танд vрэвслийг багасгах бууруулах эм єгєх ёстой. Хэрэв архаг хэлбэрт шилжээгvй бол эм тэр болгон уух хэрэггvй бєгєєд гагцхvv ойр ойрхон эмчид vзvvлж байх ёстой гэдгийг мартаж болохгvй.
Элэгний vрэвсэлийн архаг идэвхтэй хэлбэрээр євчилсєн хvмvvст эмч доорх эмvvдийг хавсарсан буюу таны євчны идэвхжилээс хамаарч ганц нэгээр уухыг зєвлєнє. Vvнд:
1. Interferon - Дархлалын системийг сайжруулдаг тариа. 2 хоног тутам эсвэл 7 хоногт нэгээс доошгvй удаа тарьж хэрэглэнэ. Нэгээс доошгvй жил хэрэглэх ёстой. 2 тєрлийн Interteron байх ба Interferon alfa буюу intron, peginterteron alfa буюу Pegasys гэсэн нэртэй.
2. Epivir - Interferon-той ихэвчлэн хавсарч амаар ууж хэрэлгэдэг эм. єдєрт нэг удаа ууна.
3. Hersera - Epivir -ийг хэрэглээгvй нєхцєлд єдєрт мєн нэг ширхэгийг ууна. Бєєрний євчний урьдчилсан рисктэй хvмvvс хэрэглэхэд зохимжгvй.
4. Baraclude - Гепатит "В" вирусын эсрэг хэрэглэж буй хамгийн сайн, vр дvнтэй эм. єдєрт нэг удаа ууж хэрэглэнэ.
ХЭН ВАКЦИНД ХАМААРАХ ВЭ?
1. 18 нас хvртлэх бvх хvvхэд, бvх шинэ тєрсєн нярай.
2. євчтэй аав, ээж, тєрєл тєрєгсєд, найз нєхдєє асардаг хvмvvс
3. Тариа байнга хийлгэдэг хvмvvс.
4. Нэгээс дээш сексийн хамааралтай хvмvvс.
5. Эмнэлгийн ажилтнууд
6. "В" вирус тээгчидтэй олонтаа тохиолдож болох газар ажилладаг хvмvvс. Багш нар, сургуулийн ажилтнууд.
7. Цус цэвэрлэх эмчилгээ хийлгэсэн хvмvvс.
8. Элэгний вирусээр vvсгэгдсэн vрэвсэл єргєн тархсан улс орнуудаар аялал, жуулчлал, бизнесийн ажлаар явагсад тус тус вакцинд хамрагдахыг зєвлєж байна.
УРГАМЛЫН ГАРАЛТАЙ БЭЛДМЭЛVVД + ИНТЕРФЕРОН - ЭЛЭГНИЙ "В" ХЭЛБЭРИЙН ВИРУСЭЭР єВЧИЛСєН ХVМVVСИЙГ ЭМЧЛЭХЭД ИХЭЭХЭН ТУС НЭМЭРТЭЙ
/Chinese -буюу дорно дахины эмийн ургамлын гаралтай бэлдмэлvvд/
California - Berkley хотын нийгмийн эрvvл мэндийн сургуулийн судлаач Micheal Mc Culloch 2000 оны "American Journal of Public Health" сэтгvvлд дорно дахины гаралтай эмийн ургамлын бэлдмэлийгмонголын уламжлалт эмнэлгийн аргаар бэлдсэн эм бэлдмэлvvд ч адил vр дvнтэй байдаг интерферонтой хавсарч В вирусын хэлбэрийн элэгний vрэвсэлтэй хvмvvст эмчилгээ хийсэн vр дvнгийнхээ тухай мэдээлсэн байна.
Тэрээр дээрх эмчилгээ хийлгэсэн 27 хvнийг зєвхєн дан ганц Интерфероноор эмчилж буй хvмvvстэй харьцуулж судалсан байна. Судалгааны vр дvнд эмийн ургамал + интерферон альфа хэрэглэж буй 27 хvний эмчилгээний vр дvн илэрхий сайн байсан байна. Хэрэв архаг хэлбэрийн В вирусийн элэгний халдвар авсан vед огт эмчлэхгvй бол элэгний хорт хавдар болох урьдчилсан нєхцєл улам хурдасдаг.
ЖИРЭМСЭН ЭХЭЭС ХVVХДЭД ЭНЭ єВЧИН ДАМЖИХ УУ?
Тиймээ, Элэгний "В" Вирусийн хэлбэрийн vрэвсэлээр євдсєн эмэгтэйгээс тєрсєн хvvхдэд энэ євчин дамжих аюултай.
ЯАЖ УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ВЭ?
1. Вакцин хийлгэнэ. /Энэ євчнєєр євдєєгvй vед/
2. Тохиолдлын сексийн vед бэлгэвч хэрэглэх
3. Хvний ялгадас, єтгєн шингэн, сперм, хэрэглэсэн сав суулга, ариун цэврийн хэрэгсэлийг цэвэрлэхдээ бээлий ємсєж занших.
4. Ямар нэг шарх, сорви цэвэрлэсэн материалыг гадуур нь сайтар юмаар ороож хаях.
5. Хvний шvдний сойз, хумсны хэрэгсэл зажилсан бєхийг хэрэглэхгvй байх.
6. Хvний хэрэглэсэн хоол унд, аяга тавгийг хэрэглэхгvй байх.
7. Чих цоолох, шивээс хийх зэрэгт нэг удаагийн багаж хэрэгсэл хэрэглэж байгаа эсэхийг анхаарах.
8. Цусаар бохирлогсдон элдэв зvйлийг цэвэрлэхдээ усны 10-ны 1-т Bleach буюу ахуйн хэрэглээний цайруулагч хэрэглэж цэвэрлэж байх хэрэгтэй.
Энэ нийтлэлийн эх сурвалж www.BOLOD.mn - МЭДЭЭЛЛИЙН АРХИВ
http://www.bolod.mn
No comments:
Post a Comment